Przewozy międzynarodowe podlegają licznym zasadom i procedurom, które pomagają rozwiązać potencjalne kwestie sporne. Określają m.in. odpowiedzialność stron umowy za uszkodzenie lub zaginięcie towaru, a także wskazują, kto i w jaki sposób ponosi konsekwencje za opóźnienia w dostawie. Reguły te ujęte zostały w konwencji CMR.

Czym jest konwencja CMR

Konwencję stworzyła Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Europejskiego Stowarzyszenia Transportu (UNECE). Zdefiniowano w niej zasady, zgodnie z którymi nadawcy i przewoźnicy zobowiązani są postępować w drogowym transporcie międzynarodowym. Zadaniem tych przepisów jest ochrona interesów stron umowy przewozu, a stosuje się je we wszystkich krajach, które przyjęły Konwencję CMR.

Regulacjom Konwencji podlegają wszelkie internacjonalne umowy o przewóz drogowy towarów w celach zarobkowych. Istnieją jednak trzy przypadki, gdy normy te nie obowiązują. Są to:

• przewozy zwłok,
• przewozy mienia przesiedleńczego,
• przewozy, które są wykonywane na podstawie międzynarodowych konwencji pocztowych.

Aby dany przewóz podlegał Konwencji CMR, muszą zostać spełnione dwa warunki:

1. miejsce nadania i odbioru przesyłki muszą znajdować się na terenie dwóch różnych krajów, 
2. przynajmniej jedno z tych państw musiało Konwencję przyjąć. 

Podobnie jak w przypadku wszystkich przepisów, i te mogą budzić wątpliwości, W jaki sposób potwierdzane jest zawarcie umowy? W jakich okolicznościach przewoźnik ponosi całkowitą odpowiedzialność za uszkodzenie lub zaginięcie towaru oraz opóźnienie w dostawie? I kak właściwie Konwencja CMR chroni interesy przewoźników?

Potwierdzenie umowy przewozu

To list przewozowy potwierdza, że nadawca i przewoźnik zawarli umowę przewozu. Wystawiany jest w trzech egzemplarzach: 

1. dla nadawcy, 
2. dla przewoźnika, 
3. towarzyszący przesyłce. 

Nadawca – lub osoba, którą upoważni, by wydawała przesyłkę – musi list wypełnić, a następnie kontrahent musi złożyć na nim swój podpis i przekazać dokument przewoźnikowi. Jeśli ilość partii towarów lub pojazdów, które je przewożą, jest większa, liczba listów przewozowych także rośnie.

Dzięki tym dokumentom można zweryfikować ilość sztuk, cechy i stan towaru oraz opakowań w momencie, gdy przewoźnik przyjmuje przesyłkę. Chociaż wymaganą treść listu przewozowego szczegółowo definiuje artykuł 6 Konwencji CMR, strony umowy mają prawo umieścić w nim dodatkowe niezbędne informacje. Jeśli zaistnieją więc wątpliwości lub nie można sprawdzić, czy dane w liście przewozowym są prawidłowe, przewoźnik ma prawo wpisać swoje zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem.

Należy pamiętać, że jeśli list przewozowy zostanie utracony, wprowadzone w nim dane są nieprawidłowe lub w ogóle nie został sporządzony, umowa przewozu nadal jest ważna.

Za co odpowiada przewoźnik

Przewoźnik odpowiada za wszystkie czynności i zaniedbania, które popełnia on, a także jego pracownicy oraz podwykonawcy przewozu. Zgodnie z artykułem 17 pkt. 1 Konwencji CMR ponosi odpowiedzialność w szczególności za:

• całkowite lub częściowe zaginięcie towaru,
• uszkodzenie towaru,
• opóźnienie dostawy.

Wady pojazdu lub działania osób, które go mu wynajmują, w żaden sposób nie zwalniają przewoźnika z odpowiedzialności. 

Występują też przypadki, w których przewoźnik w ogóle odpowiedzialności nie ponosi. Szczegółowo opisane zostały w pkt. 2 artykułu 17 Konwencji CMR. Są to okoliczności:

• w których na zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie wpłynęły czynniki nie do uniknięcia;
• których następstwom nie mógł zapobiec;
• które nastąpiły z winy innej osoby;
• związane z wadą fabryczną towaru.

Kiedy przewoźnik nie odpowiada za zaginięcie lub uszkodzenie towaru

 Konwencja CMR przewiduje kilka przypadków, w których przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za nieprawidłowości związane z przewozem ładunku.

Jest tak w sytuacji, gdy strony uzgodniły użycie pojazdów otwartych i bez plandeki. Fakt ten musi zostać zaznaczony w liście przewozowym. Przewoźnik nie odpowiada za ewentualne szkody również gdy odbiorca, nadawca lub osoby działające na ich rachunek odpowiadały za manipulowanie, ładowanie i wyładowywanie oraz rozmieszczenie towaru. 

O odpowiedzialności przewoźnika nie ma też mowy, gdy przesyłka ma niedostateczne/wadliwe cechy albo numerację.

Czasem zaginięcie lub uszkodzenie towaru wynika z faktu, że towar nie został w ogóle opakowany lub opakowanie okazało się wadliwe. Niektóre towary posiadają też naturalne właściwości, które mogą na to wpłynąć. W tym przypadkach przewoźnik również nie ponosi konsekwencji prawnych. 

Tak samo w przypadku przewozu żywych zwierząt odpowiedzialność przewoźnika jest wyłączona.

Jak Konwencja CMR chroni interes przewoźników

Przepisy wyznaczają zakres, w którym to nadawcy odpowiedzialni są za szkody podczas transportu osób i towarów. By uniknąć odpowiedzialności za zniszczenia, przewoźnik powinien przed transportem sprawdzić stan ładunku. Jeśli określi potencjalne zagrożenia, najlepiej by wskazał je w liście przewozowym.

Zgodnie z Konwencją CMR istnieją okoliczności, w których zleceniodawca lub odbiorca wstrzymuje transport lub zmienia miejsce załadunku/rozładunku. Instrukcje, które w związku z tym otrzymuje przewoźnik, muszą być realne do wykonania i nie mogą wpływać na działalność jego firmy. 

W sytuacji, gdy nie jest on w stanie spełnić warunków wynikających z dokumentów przewozowych, powinien bez zwłoki przekazać wszelkie zastrzeżenia zleceniodawcy. To bardzo ważne, ponieważ w razie uszkodzenia towaru, obiekcje te świadczą na korzyść przewoźnika. 

Konwencja CMR w jasny sposób definiuje, jak zachować się musi zleceniodawca, gdy takie zastrzeżenia otrzyma. Jeśli przewoźnik nie dostanie żadnych wskazówek, może realizować transport tak, jak uzna za najlepsze. Jeśli natomiast transport okaże się niemożliwy do wykonania, może natychmiast wyładować towar – nawet, jeśli otrzyma konkretne instrukcje. Odpowiada jednak za jego dozór.

Jeżeli istnieje zagrożenie, że transportowane towary się zepsują – a ich przewóz jest niemożliwy na warunkach określonych w umowie lub koszt przechowywania przewyższa wartość towaru – przewoźnik ma prawo je sprzedać. Zysk należy jednak do podmiotu zarządzającego towarem. Przewoźnik może jedynie potrącić koszty, które towar obciążają.

Kluczowe znaczenie Konwencji CMR

Konwencja CMR jest dokumentem międzynarodowym, więc jego znajomość jest w pracy przewoźników bardzo istotna. Warto znać przepisy, by uniknąć ryzyka poniesienia negatywnych konsekwencji w postaci kar.